Rozwód we Francji

Jeżeli obecnie mieszkasz we Francji i chcesz się rozwieść, najpierw sprawdź, czy mogłabyś rozwieść się w innym kraju, na przykład w Twoim kraju ojczystym, i czy byłoby to dla Ciebie korzystniejsze. 

Będziesz musiała działać szybko, ponieważ jeśli możesz rozwieść się w więcej niż jednym kraju, rozwód zazwyczaj jest przeprowadzany w tym kraju, w którym najpierw złożysz wniosek.

Jeżeli jesteś zaangażowana w postępowanie rozwodowe we Francji, musisz pamiętać o kilku rzeczach:

• Istnieją dwa rodzaje procedur rozwodowych – polubowna i sporna: 
  • Sporna procedura rozwodowa może być szczególnie długotrwała, traumatyczna, skomplikowana, kosztowna, a niekiedy może ciągnąć się przez wiele lat.
  • Polubowna procedura rozwodowa jest znacznie szybsza i tańsza, ale wymaga, aby współmałżonkowie uzgodnili między sobą wszystkie warunki rozwodu. 
• Niestety obecny francuski system prawny jest szczególnie podatny na przemoc poseparacyjną. Nie wszyscy sędziowie we Francji są jeszcze świadomi typowego zachowania sprawcy przemocy oraz stosowanych przez niego strategii manipulowania systemem i nie są w stanie ich zidentyfikować.
• Bardzo ważne jest przygotowanie się z dużym wyprzedzeniem, o ile to możliwe, zanim opuścisz swojego współmałżonka, gdy nadal masz dostęp do dokumentów finansowych. To Ty będziesz musiała przedstawić dowody dochodów i majątku Twojego współmałżonka. Sędzia nie będzie w stanie przeprowadzić dochodzenia, aby dowiedzieć się, jakimi zasobami finansowymi sprawca dysponuje.

We Francji, niezależnie od wybranego rodzaju procedury rozwodowej, każdy współmałżonek musi zatrudnić prawnika. Jego rolą jest doradzanie klientowi na wszystkich etapach postępowania, komunikowanie się z prawnikiem drugiej strony i podejmowanie działań prawnych.

Małżonkowie nie mogą wybrać tego samego prawnika, a ich prawnicy nie mogą należeć do tej samej kancelarii prawnej: ich adresy muszą być różne.

„Huissier de justice” może zostać wezwany do podjęcia działań na wniosek prawnika z różnych przyczyn, w tym na przykład: 

• do zrobienia spisu składników majątku; 
• do przekazywania stronom formalnych powiadomień w trakcie postępowania rozwodowego, tj. doręczania dokumentów prawnych stronie przeciwnej;
• jeśli jest to potrzebne, do egzekwowania środków ustalonych przez sędziego; na przykład w przypadku nieprzekazywania przez współmałżonka wkładu finansowego, tzw. „pension alimentaire”.

W przypadku polubownej procedury rozwodowej lub jeżeli istnieje mienie do podziału, w procedurę rozwodową zaangażowany będzie notariusz, czyli „notaire”.

„Juge aux affaires familiales” to sędzia, który zajmuje się wszystkimi sprawami związanymi z prawem rodzinnym. 

Prowadzi procedury w sądzie zwanym „tribunal judiciaire”.

Z wyjątkiem jednego rodzaju rozwodu polubownego, zwanego rozwodem za obopólną zgodą w oparciu o umowę prawną, czyli „divorce par consentement mutuel par acte d’avocat”, wszystkie procedury rozwodowe muszą zostać wszczęte przez prawnika przed „tribunal judiciaire”.

Wniosek o rozwód należy wnieść: 

• do „tribunal judiciaire” właściwego dla aktualnego miejsca zamieszkania rodziny;
• lub, jeśli małżonkowie są w separacji i mają dzieci, które są małoletnie, do „tribunal judiciaire” właściwego dla zwyczajowego miejsca zamieszkania rodzica, któremu przyznano główną opiekę nad dziećmi;
• lub, jeśli małżonkowie są w separacji i nie mają dzieci, które są małoletnie, do „tribunal judiciaire” właściwego dla zwyczajowego miejsca zamieszkania współmałżonka, który nie zainicjował procedury rozwodowej.

W przypadku polubownego rozwodu przed sądem, sądem właściwym może być sąd miejsca zamieszkania dowolnego z małżonków.

Sprawa może zostać skierowana do sądu odwoławczego, czyli „cour d’appel”, jeśli jeden z małżonków nie zgadza się z decyzją podjętą przez sędziego. Może on zakwestionować decyzję, wszczynając procedurę zwaną odwołaniem, czyli „appel”. Odbywa się to za pośrednictwem prawnika. 

Sprawa zostanie rozpatrzona po raz drugi, tym razem przez „cour d’appel”, który sprawdzi, czy nie wystąpił błąd prawny, zanim potwierdzi lub zmieni decyzję podjętą przez „juge aux affaires familiales”.

„Associations” mogą udzielić Ci bezpłatnej porady prawnej, jeśli chcesz sprawdzić pewne informacje przed postępowaniem rozwodowym lub w jego trakcie.

Ta procedura jest zwykle najszybsza. Sędzia nie musi brać w niej udziału, chyba że jedno z dzieci współmałżonków poprosi o wysłuchanie w obecności sędziego.

Po pierwsze, ważne jest, aby upewnić się, czy ten rodzaj rozwodu jest uznawany za granicą

Procedura ta nie jest uznawana przez wiele krajów, w tym na terenie Unii Europejskiej.

Jeżeli chcesz uzyskać we Francji rozwód uznawany w innym kraju, na przykład w Twoim kraju pochodzenia:

• poproś prawnika o sprawdzenie, czy „divorce par consentement mutuel par acte d’avocat” jest tam uznawany;
• jeżeli tak nie jest, musisz wysłać żądanie o nazwie „requête” do sędziego sądu rodzinnego, tj. „juge aux affaires familiales”, aby mógł on zatwierdzić Twój rozwód.

Jak to działa?

Procedura przebiega w następujący sposób:

1. Każdy współmałżonek zatrudnia innego prawnika. 
2. Prawnicy wspólnie sporządzają umowę zwaną „convention”, szczegółowo określającą warunki rozwodu, które małżonkowie akceptują.
3. W przypadku współdzielenia mienia prawnicy zwracają się do biegłego zwanego notariuszem, czyli „notaire", aby sporządził dokument zwany oświadczeniem rozliczeniowym, czyli „état liquidatif”, zawierający wykaz mienia wraz z jego wartością. Następnie prawnicy streszczają „état liquidatif” w „convention” rozwodu.
4. Po sfinalizowaniu „convention” każdy prawnik przesyła ten dokument swojemu klientowi listem poleconym z potwierdzeniem odbioru, tj. „lettre recommandée avec accusé de réception”. List ten należy dostarczyć osobiście każdemu ze współmałżonków. Następnie mają oni 15 dni, aby się zastanowić.
5. Po upływie tego czasu małżonkowie i prawnicy podpisują wspólnie „conventions”. Umowa jest podpisywana bezpośrednio w obecności „notaire”, jeśli istnieje mienie, które należy podzielić. W przeciwnym razie prawnicy przesyłają pocztą „convention” do „notaire”, aby ją zarejestrował.
6. Notariusz przekazuje współmałżonkom dokument potwierdzający rozwód, zwany zaświadczeniem „attestation de divorce”. Rozwód wchodzi w życie w tym dniu.
7. Każdy prawnik wpisuje rozwód w dokumentach dotyczących stanu cywilnego swojego klienta. 

Ramy czasowe

Procedura ta jest najszybsza i może zająć od 15 dni do kilku miesięcy, w zależności od skomplikowania rozwodu.

Jeżeli Ty i Twój współmałżonek zgadzacie się na wszystkie ustalenia dotyczące rozwodu, ale procedura „divorce par consentement mutuel par acte avocat” nie jest możliwa, gdyż, na przykład, nie jest uznawana w kraju, w którym chcesz, aby Twój rozwód został uznany, będziesz musiała zainicjować procedurę o nazwie „requête” przed sędzią sądu rodzinnego, tj. „juge aux affaires familiales (JAF)”.

Jak to działa?

Należy postępować zgodnie z tą samą procedurą, co w przypadku „divorce par consentement mutuel par acte avocat”, aby uzyskać umowę rozwodową, czyli „convention”. 

Następnie prawnik prześle „convention” wraz z „état liquidatif” do „juge aux affaires familiales” z prośbą o jej podpisanie. Jest to procedura znana pod nazwą „requête”. Można ją przeprowadzić na dwa sposoby:

• Jako wspólny wniosek obojga małżonków, zwany „requête conjointe”. W takim przypadku dokument musi zostać sporządzony przez obu prawników i podpisany przez oboje współmałżonków. 
• Jako wniosek składany przez jednego z małżonków. Wniosek musi zostać sporządzony przez prawnika, a następnie zaakceptowany i podpisany przez drugiego współmałżonka. 

Sędzia może następnie zatwierdzić umowę i udzielić rozwodu. Procedura jest zwykle szybka, bez konieczności udawania się do sądu w celu składania zeznań.  

Ramy czasowe

Oprócz czasu przewidzianego na sporządzenie „convention”, należy uwzględnić czas na uzyskanie zatwierdzenia przez sędziego, co zajmuje zwykle od dwóch do sześciu miesięcy w zależności od sądu właściwego.

Procedura rozwodu zwana rozwodem w drodze wyrażenia zgody na rozwód, czyli „divorce accepté”, może zostać zastosowana, jeśli oboje małżonkowie zgadzają się co do zasady rozwodu, ale nie zgadzają się co do jego warunków.

Przed rozpoczęciem procedury rozwodu z udziałem sędziego należy podpisać dokument zwany oświadczeniem o zgodzie, czyli „procès-verbal d’acceptation”, w którym małżonkowie oświadczają, że zgadzają się na zasadę rozwodu.

Procedura rozwodu zwana rozwodem z orzekaniem o winie, czyli „divorce pour faute”, może być stosowana w przypadku poważnego wykroczenia ze strony jednego ze współmałżonków, na przykład w przypadku przemocy domowej lub cudzołóstwa. 

Aby ubiegać się o rozwód z orzekaniem o winie, zgoda współmałżonka nie jest potrzebna.

Jakie winy można uwzględnić?

• Wina musi być na tyle poważna, aby uniemożliwiać dalsze wspólne pożycie. Twój prawnik może Cię poinformować, jakie masz szanse na uzyskanie takiego rozwodu. 
• Musisz być w stanie udowodnić winę, na przykład za pomocą oświadczeń świadków, zaświadczenia lekarskiego lub nawet skargi. 

Jakie są konsekwencje rozwodu tego rodzaju?

• Jeżeli sędzia potwierdzi winę, współmałżonek może otrzymać nakaz wypłaty odszkodowania na Twoją rzecz. Kwota zasądzana przez sędziego wynosi zazwyczaj kilka tysięcy euro.
• Należy być świadomym, że debaty prawne przy tego rodzaju rozwodzie mogą być szczególnie przykre. Należy przygotować się na nie razem ze swoim prawnikiem.
• Jeżeli sędzia uzna, że wina nie istnieje, może zdecydować o nieudzieleniu rozwodu. Dlatego zdecydowanie zaleca się złożenie jednocześnie wniosku o inny rodzaj rozwodu, zwany rozwodem w następstwie ustania wspólnego pożycia, czyli „divorce pour altération définitive du lien conjugal”. W ten sposób nie będzie konieczne wznowienie procedury rozwodowej od samego początku, jeżeli sędzia nie zgodzi się na uznanie winy współmałżonka. Sędzia zbada najpierw wniosek o „divorce pour faute”, a w przypadku odrzucenia tego wniosku, zbada drugi wniosek.

Procedura rozwodu w następstwie ustania wspólnego pożycia, czyli „divorce pour altération définitive du lien conjugal” może być zastosowana, jeśli jesteś w stanie udowodnić, że nie mieszkasz ze współmałżonkiem przez co najmniej rok. 

Aby ubiegać się o rozwód z orzekaniem o winie, zgoda współmałżonka nie jest potrzebna.

Co zrobić w przypadku, gdy do separacji doszło niedawno

Jeżeli małżonkowie nie mieszkają razem krócej niż rok, i tak można zainicjować tę procedurę, aby rozpocząć proces rozwodowy. 

Sędzia odłoży sprawę do czasu, gdy będzie można wykazać 12 miesięcy życia w separacji. 

Jak udowodnić 12 miesięcy separacji

Dokumenty, które mogą służyć jako dowód 12 miesięcy separacji, to dokumenty, które świadczą o miejscu zamieszkania, takie jak rachunki za wynajem lub za energię elektryczną albo gaz wystawione na Twoje nazwisko.

Bardzo trudno jest dokładnie określić, jak długo będą trwać sporne procedury rozwodowe we Francji. Na ogół trwają one kilka lat, a mogą nawet przeciągać się do dziesięciu lat, jeśli jeden z małżonków składa odwołanie za każdym razem, gdy wydana zostaje decyzja sądu.

Jaki jest minimalny czas trwania poszczególnych etapów?

• Po pierwsze, minie od dwóch do trzech miesięcy pomiędzy oficjalnym wnioskiem o rozwód, zwanym „assignation en divorce”, a pierwszym wysłuchaniem przez sędziego zwanym „audience d’orientation”.
• Następnie co najmniej sześć miesięcy na pisemne debaty, zwane „conclusions”, pomiędzy małżonkami, dokonywane za pośrednictwem prawników. W najbardziej sprzecznych przypadkach takie debaty trwają niekiedy kilka lat.
• Jednocześnie sześć miesięcy na sporządzenie raportu notariusza, czyli „notaire”, na temat wspólnego majątku i długów współmałżonków.
• Po zakończeniu przez sędziego debat, czyli „conclusions”, minie od trzech do sześciu miesięcy, zanim odbędzie się końcowe wysłuchanie, tj. „audience de plaidoirie”.
• Miesiąc między „audience de plaidoirie” a orzeczeniem rozwodu. 
• Wreszcie, po udzieleniu rozwodu, czasami konieczne jest wszczęcie nowych procedur prawnych w celu finalizacji podziału majątku, co zwykle trwa od jednego do dwóch i pół roku.

Co się stanie, jeśli jeden z małżonków zakwestionuje decyzję sędziego?

Za każdym razem, gdy sędzia wydaje decyzję, każdy współmałżonek ma możliwość wniesienia odwołania, czyli „appel”, do sądu odwoławczego, czyli „cour d’appel”. Zasadniczo na wniesienie „appel” przysługuje okres jednego miesiąca lub, jeśli małżonek zamieszkuje za granicą, dwóch miesięcy.

Niestety może to znacznie spowolnić procedurę, ponieważ:

• procedura prowadzona przez „cour d’appel” zwykle trwa od jednego do dwóch lat;
• każde „appel” przerywa procedurę rozwodową do momentu podjęcia decyzji przez sędziego „cour d’appel”.

Bardzo ważne jest przygotowanie się z dużym wyprzedzeniem, o ile to możliwe, zanim opuścisz swojego współmałżonka, gdy nadal masz dostęp do dokumentów.

Poniżej wymieniono dokumenty, które należy zgromadzić:

• dokumenty tożsamości Twoje oraz dzieci: dowód osobisty, paszport itp.;
• dokumenty imigracyjne: pozwolenie na pobyt we Francji, czyli „titre de séjour”, potwierdzenie otrzymania wniosku o pozwolenie na pobyt, czyli „récépissé”, albo „attestation de demande d’asile” czyli potwierdzenie złożenia wniosku o azyl;
• książeczka rodzinna ze szczegółowymi informacjami o członkach rodziny, tzw. „livret de famille”, jeśli ją masz;
• egzemplarze aktu małżeństwa cywilnego i aktu urodzenia wystawione w ciągu ostatnich trzech miesięcy w przypadku dokumentów francuskich i w ciągu ostatnich sześciu miesięcy w przypadku dokumentów zagranicznych. Należy pamiętać, że w niektórych krajach akt urodzenia jest wydawany tylko raz. W takim przypadku należy poinformować prawnika o tym fakcie, aby mógł on zapewnić, że po zakończeniu postępowania uda się go odzyskać; 
• karta zdrowia, czyli „carte vitale”;
• dokumenty z francuskiego organu administracyjnego odpowiedzialnego za wypłatę pomocy finansowej rodzinom, zwanego „Caisse d’allocations familiales (Caf)”;
• zdjęcia dokumentów współmałżonka: dokumentacji podatkowej, pasków wypłat, wyciągów z rachunków bankowych, umów o pracę itp.;
• dowody innych niezadeklarowanych źródeł dochodów: zdjęcia gotówki, notatników, zakupów itp.;
• dowody majątku należącego do współmałżonka lub majątku wspólnego: nieruchomości, inwestycje itp.;
• dokumenty dotyczące dzieci: zajęcia szkolne, zajęcia dodatkowe, koszty stołówki, koszty medyczne itp.;
• wszystko, co może stanowić dowód przemocy domowej, jakiej doświadczyłaś.

Niezależnie od wybranej procedury rozwodowej należy zatrudnić prawnika, upewniając się, że nie jest to ten sam prawnik, którego wynajął współmałżonek, oraz że nie należy on do tej samej kancelarii prawnej co prawnik małżonka.

Jeżeli jakiś element sytuacji małżeńskiej wiąże się z innym krajem, zdecydowanie zaleca się, aby zatrudniony prawnik był specjalistą w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego.

Zasady dotyczące podziału mienia w przypadku rozwodu nazywane są małżeńskim ustrojem majątkowym, czyli „régime matrimonial”. 

W zależności od sytuacji francuski sędzia może zastosować francuski lub zagraniczny „régime matrimonial”.

Skąd mam wiedzieć, jaki jest mój „régime matrimonial”?

Jeżeli podpisałaś umowę małżeńską, zazwyczaj określa ona wybrany „régime matrimonial”. 

Jednak w niektórych przypadkach początkowy „régime matrimonial” może ulec zmianie, na przykład jeśli zmieniłaś zwyczajowe miejsce zamieszkania ponad dziesięć lat temu. 

Może to zależeć od wielu kryteriów, takich jak: 

• kraj, w którym małżeństwo zostało zawarte,
• kraj, w którym po raz pierwszy wspólnie zamieszkałaś z małżonkiem,
• kraj Twojego obecnego zwyczajowego miejsca zamieszkania. 

Zasady różnią się w zależności od kraju: 

• Niektóre kraje podpisały dwustronne umowy z Francją lub konwencję haską. Lista tych krajów znajduje się na tej stronie internetowej.
• Pomiędzy krajami Unii Europejskiej obowiązuje aktualnie rozporządzenie Bruksela II bis, które od 1 sierpnia 2022 r. zostanie zastąpione rozporządzeniem Bruksela II ter. 

Prawnik pomoże Ci zrozumieć zasady obowiązujące w Twojej sytuacji. 

Jeżeli małżeński ustrój majątkowy, czyli „régime matrimonial”, jest oparty na prawie francuskim 

W takim przypadku proces jest zwykle prostszy. 

We Francji istnieje kilka rodzajów „régimes matrimoniaux”. 

Jeżeli nie podpisałaś umowy małżeńskiej, obowiązujący ustrój to prawo wspólności małżeńskiej dotyczącej mienia nabytego po zawarciu małżeństwa, czyli „régime de la communauté légale”, zwany również „communauté réduite aux acquêts”:

• ruchomości lub nieruchomości będące własnością przed małżeństwem pozostają własnością osobistą każdego małżonka,
• przychody i składniki majątku nabyte w trakcie małżeństwa są uważane za majątek wspólny.

W takiej sytuacji w przypadku rozwodu majątek wspólny jest zasadniczo dzielony równo pomiędzy małżonków.

Jeżeli „régime matrimonial” jest oparty na prawie obcym 

Jeżeli obowiązuje „régime matrimonial” oparty na prawie obcym, prawnik musi przedstawić francuskiemu sędziemu, jak zastosować to prawo do podziału majątku.

Musi przedstawić dowód „régime matrimonial”, na przykład pozyskując dokument od prawnika z danego kraju, np.:

• oficjalny dokument zwany „affidavit”,
• oficjalne pismo.

Prawnik może pomóc Ci w ustaleniu, jakie informacje powinien zawierać taki dokument. Mogą to być na przykład następujące informacje:

• czy istnieje francuski „régime matrimonial” będący odpowiednikiem zagranicznego małżeńskiego ustroju majątkowego, czyli „régime étranger”;
• zasady podziału majątku;
• oszacowanie ilościowe podziału majątku, w sytuacji gdyby rozwód miał się odbyć w sądach tego kraju.

Postępowanie rozwodowe zaczyna się oficjalnie, gdy prawnik lub prawnik współmałżonka prześle oficjalny wniosek o rozwód sędziemu rodzinnemu, czyli „juge aux affaires familiales”. Nazywa się to wniesieniem pozwu rozwodowego, czyli „assignation en divorce”. 

Powiadomienie sędziego o „assignation en divorce”

Powiadamiając „juge aux affaires familiales” o „assignation”, prawnik może wnioskować, jeśli uzna to za konieczne, o: 

• Wyznaczenie mianowanego przez sąd biegłego zwanego notariuszem, czyli „notaire”, w celu przygotowania podziału majątku małżonków.
• Wysłuchanie przez sędziego zwane „audience d’orientation et sur mesures provisoires”. Wysłuchanie umożliwia sędziemu określenie środków, które będą obowiązywać przez okres trwania procedury, zwanych „mesures provisoires”. Należą do nich między innymi:
  • przydział domu/mieszkania i pojazdów,
  • spłata zobowiązań, 
  • ewentualne przekazywanie wkładu finansowego przez jednego współmałżonka w toku postępowania rozwodowego lub wkładu finansowego na rzecz bieżących kosztów związanych z dziećmi,
  • zasady dotyczące opieki nad dziećmi.
• Obecność tłumacza podczas „audience”, jeśli nie mówisz po francusku. Usługi tłumacza będą opłacane przez sąd.

Po „assignation en divorce” sędzia ustali wstępne wysłuchanie, czyli „audience”, z prawnikami małżonków, zazwyczaj w ciągu dwóch lub trzech miesięcy. 

W nagłych przypadkach, na przykład w przypadku przemocy domowej lub ryzyka uprowadzenia dziecka, prawnik może wszcząć procedurę zwaną „à bref délai”, która umożliwia wcześniejsze uzyskanie terminu wysłuchania.

Powiadomienie współmałżonka o „assignation en divorce”

Małżonek wnioskujący o rozwód musi zatrudnić funkcjonariusza wymiaru sprawiedliwości, tzw. „huissier de justice”, aby powiadomił drugiego ze współmałżonków o „assignation en divorce”. Jest to tzw. „notification”.

przygotowywane za pośrednictwem prawnika.

Jest to niezbędny krok, aby wszcząć oficjalną procedurę rozwodową.

Po zainicjowaniu procedury rozwodu debaty między stronami odbywają się głównie w formie pisemnej. 

Każda ze stron na zmianę sporządza, przy pomocy prawnika, projekt dokumentu zwanego „conclusions”, a następnie przesyła go sędziemu.

Kiedy sporządza się „conclusions”?

„Conclusions” mogą być niezbędne na różnych etapach procedury:

• W ramach przygotowań do „audience d’orientation et sur mesures provisoires”. Dokument koncentruje się na środkach, których ustanowienia każdy współmałżonek żąda od sędziego na czas trwania procedury rozwodu.
• W ramach przygotowań do końcowego „audience”. Dokument szczegółowo podaje fakty, informuje o rodzaju rozwodu spornego, który został wybrany, oraz o tym, co chce uzyskać każdy współmałżonek. 

Staranne przygotowanie

Debaty i wymiana „conclusions” mogą być szczególnie trudne zwłaszcza w przypadku osób, które doświadczyły przemocy domowej. 

Dzieje się tak często wtedy, gdy dochodzi do przemocy poseparacyjnej, a sprawcy przemocy manipulują systemem sprawiedliwości, stosując specjalne strategie, aby wnosić oskarżenia przeciwko ofierze, w tym uzyskując zeznania osób z ich otoczenia.

Możesz ustalić strategię ze swoim prawnikiem, aby dowiedzieć się, jak reagować na tego rodzaju potencjalne ataki.

Jak wygląda procedura? 

Każdy prawnik na zmianę sporządza własne „conclusions”. Zazwyczaj prawnicy mają od dwóch do trzech miesięcy na napisanie „conclusions”, a następnie przesłanie ich sędziemu przed upływem terminu.

Wówczas drugi prawnik pisze swoje „conclusions”, biorąc pod uwagę elementy umieszczone w dokumencie przez drugą stronę.

Taka wymiana może trwać miesiącami, a nawet latami.

Kiedy Twój prawnik sporządza „conclusions” 

Jest to okazja, aby wyjaśnić swoją wersję faktów i poprosić o to, co chcesz uzyskać na koniec rozwodu, lub by odpowiedzieć na „conclusions” drugiej strony:

• Twój prawnik zada Ci pewne pytania i poprosi o dokumenty do dołączenia do „conclusions”. 
• Jeżeli dokumenty nie są sporządzone w języku francuskim, Ty lub Twój prawnik możecie je przetłumaczyć samodzielnie, bez konieczności angażowania profesjonalnego tłumacza. Jest to tzw. „traduction libre”. Możesz skorzystać z darmowych stron tłumaczeniowych, takich jak Google Translate lub DeepL.
• Następnie prawnik poprosi Cię o zapoznanie się z „conclusions”, które sporządził, przed wysłaniem ich sędziemu. 
• Przeczytaj je bardzo uważnie i zbierz swoje komentarze we wiadomości e-mail do prawnika.

Gdy Twój prawnik otrzymuje „conclusions” od drugiej strony 

Jest to okazja dla drugiej strony, aby przedstawić swoją wersję faktów i poprosić o to, co chce uzyskać na koniec rozwodu, lub odpowiedzieć na Twoje „conclusions”:

• Prawnik prześle Ci „conclusions” drugiej strony, aby uzyskać Twoją opinię.
• Przeczytaj uważnie ten dokument i zbierz swoje komentarze, punkt po punkcie, we wiadomości e-mail do prawnika. Skoncentruj się na faktach i spróbuj przedstawić dowody, jeśli je masz.

Otrzymanie „conclusions” drugiej strony może być najbardziej traumatycznym momentem procedury rozwodowej we Francji. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy Twój były partner wybierze specjalne strategie stosowane przez sprawców przemocy i wniesie przeciwko Tobie fałszywe oskarżenia.

Wsparcie można uzyskać od „association” specjalizującego się w pomocy ofiarom przemocy lub w ramach konsultacji z psychologiem.

Oficjalna prośba o dokumenty, czyli „sommation de communiquer”

Podczas sporządzania „conclusions” każda ze stron może formalnie zażądać od drugiej strony dokumentów w celu wsparcia swoich argumentów.

W tym celu przeprowadzana jest procedura o nazwie „sommation de communiquer”, w ramach której wymienia się wymagane dokumenty.

Jeżeli otrzymasz „sommation de communiquer”, ważne jest, aby odpowiedzieć, przekazując dokumenty lub wyjaśniając prawnikowi, dlaczego ich nie posiadasz.

Jeżeli druga strona odmówi przekazania pewnych dokumentów

Jeżeli po otrzymaniu „sommation de communiquer” Twój współmałżonek odmawia przekazania Ci dokumentu dotyczącego ważnego elementu, takiego jak dowód posiadanych przez niego zasobów, możesz poprosić swojego prawnika o przeprowadzenie procedury zwanej „conclusions d’incident aux fins de communication de pièces”. 

Przed przeprowadzeniem tej procedury należy posiadać dowód istnienia żądanego dokumentu.

Procedura ta zobowiąże Twojego współmałżonka do dostarczenia żądanego dokumentu. W przeciwnym razie może on narazić się na następujące zagrożenia:

• Może być konieczne zapłacenie kary za każdy dzień przetrzymywania żądanego dokumentu.
• Sędzia może założyć, że mówisz prawdę o przedmiotowej sprawie. Na przykład, jeśli myślisz, że znasz dochody współmałżonka, ale on odmawia przedstawienia dowodów, sędzia może założyć, że jego odmowa służy ukryciu dużych kwot pieniędzy i może podjąć odpowiednią decyzję.

Negocjowanie w celu osiągnięcia porozumienia 

Sporządzając „conclusions” prawnicy mogą jednocześnie próbować poufnie negocjować w imieniu współmałżonków w celu osiągnięcia porozumienia. 

Porozumienie można zawrzeć w dowolnym momencie do chwili wydania i potwierdzenia ostatecznego wyroku. 

Zakończenie debat oraz wymiany „conclusions”

W ramach spornych procedur rozwodowych „conclusions” są na ogół wymieniane kilka razy pomiędzy prawnikami przed terminem zakończenia ustalonym przez sędziego. 

Sędzia może ogłosić zamknięcie debat w dwóch okolicznościach:

• na wniosek jednego z dwóch prawników,
• na podstawie własnej decyzji, gdy jedna strona przestała odpowiadać lub uważa, że ten proces trwa zbyt długo.

To opcjonalne wysłuchanie jest organizowane tylko wtedy, gdy jeden z prawników zażądał go w czasie „assignation en divorce”.

Spotkanie to odbywa się zwykle od dwóch do trzech miesięcy po „assignation en divorce”. 

Wysłuchanie może umożliwić sędziemu: 

• określenie środków, które będą obowiązywać przez okres trwania postępowania, zwanych środkami tymczasowymi, czyli „mesures provisoires”; 
• ustalenie harmonogramu procedur dla prawników;
• wyznaczenie notariusza, czyli „notaire”, do sporządzenia oświadczenia rozliczeniowego, czyli „état liquidatif”, szczegółowo opisującego wszystkie składniki majątku i długi współmałżonków. 

Pod koniec „audience d’orientation” sędzia sporządzi dokument zwany „ordonnance d’orientation”, szczegółowo opisujący jego decyzje. 

Jeżeli nie zgadzasz się z jedną lub więcej z decyzji sędziego, możesz zakwestionować taką decyzję, składając odwołanie w terminie nieprzekraczającym 15 dni.

Po jego wyznaczeniu, biegły zwany notariuszem, czyli „notaire”, będzie miał zwykle sześć miesięcy na sporządzenie raportu ze szczegółowymi informacjami o składnikach majątku i długach małżonków. 

Procedura

Procedura ta przebiega na ogół w następujący sposób:

1. „Notaire” wykorzystuje informacje przekazane przez współmałżonków do sporządzenia wykazu i do oceny wartości składników majątku i długów. 
2. Opracowuje plan ich podziału z uwzględnieniem „régime matrimonial”, który ma być stosowany. 
3. Przesyła ten projekt współmałżonkom za pośrednictwem ich prawników. 
4. Jeżeli co najmniej jeden z małżonków nie zgadza się z planem podziału, prawnik poinformuje o tym „notaire” na piśmie. Taka wymiana nazywana jest „dires”.
5. Małżonkowie mogą spróbować uzgodnić plan podziału. 

Pod koniec wyznaczonego okresu „notaire” prześle swój raport sędziemu niezależnie od tego, czy małżonkowie osiągnęli porozumienie.

Co w sytuacji, gdy „notaire” nie został wyznaczony?

Jeżeli w momencie „assignation en divorce” nie zażądałaś wyznaczenia „notaire”, krok ten można wykonać również po ostatecznym udzieleniu rozwodu.

Po otrzymaniu ostatecznych „conclusions” sędzia ustali termin wysłuchania zwanego „audience de plaidoirie”, podczas którego każdy prawnik może szybko przedstawić swoje argumenty. 

Małżonkowie nie mogą wypowiadać się podczas tego wysłuchania, a ich obecność nie jest obowiązkowa. 

Pod koniec „audience” sędzia formalnie zakończy debaty pomiędzy stronami. Nazywa się to „clôture des débats”. Sędzia wskazuje również okres, w ciągu którego podejmie decyzję, wynoszący zwykle jeden miesiąc.

Sędzia może podjąć decyzję o udzieleniu rozwodu lub o jego odrzuceniu. 

Może również podjąć decyzję dotyczącą niektórych wniosków stron. 

Możliwe jest jednak, że nie podejmie decyzji o niektórych kwestiach związanych z podziałem majątku i zobowiązań, czyli „liquidation du régime matrimonial”. W takim przypadku strony będą musiały wszcząć nową procedurę zwaną wezwaniem do podziału majątku, czyli „assignation en liquidation partage”, przed sędzią odpowiedzialnym za podział majątku. Poniżej wyjaśniono tę procedurę.

Każdy współmałżonek otrzyma decyzję sądu zwaną wyrokiem rozwodowym, czyli „jugement de divorce” w formie listu z sądu.

Kiedy sędzia udzieli rozwodu, jeden ze współmałżonków musi powiadomić o tym drugiego za pośrednictwem funkcjonariusza systemu sprawiedliwości, zwanego „huissier de justice”. 

Ten krok jest bardzo ważny, ponieważ umożliwi ewentualną przymusową egzekucję orzeczenia rozwodu; na przykład, jeśli były współmałżonek nie przekazuje wkładu finansowego zwanego „pension alimentaire” albo kwoty zwanej „prestation compensatoire” lub w przypadku nieprzestrzegania ustaleń dotyczących opieki nad dziećmi.  

Jeżeli Twój współmałżonek jest za granicą, musisz zatrudnić we Francji „huissier de justice”, który podejmie niezbędne kroki w celu poinformowania go o decyzji podjętej w innym kraju.

Jeżeli nie zgadzasz się z decyzją sędziego, możesz ją zakwestionować, wnosząc za pośrednictwem prawnika odwołanie do sądu apelacyjnego, czyli „cour d’appel”. 

Zazwyczaj masz na to jeden miesiąc od powiadomienia o decyzji przez „huissier de justice”, lub dwa miesiące, jeśli jesteś za granicą. Druga strona może również wnieść „appel” w tym samym terminie. 

Jeżeli jednak powiadomienie o decyzji nie zostało dokonane przez „huissier de justice”, termin zostaje wydłużony do dwóch lat.

Po ostatecznym udzieleniu rozwodu Twój prawnik będzie odpowiedzialny za zarejestrowanie rozwodu w Twoim akcie urodzenia i akcie małżeństwa. 

Jeżeli urodziłaś się lub zawarłaś małżeństwo za granicą, zdecydowanie zalecamy przeprowadzenie procedury uznania rozwodu w swoim kraju pochodzenia. 

Jeżeli jednak jesteś uchodźczynią polityczną we Francji, nie wolno Ci kontaktować się z władzami swojego kraju ojczystego. W zamian możesz skontaktować się z organizacją oferującą bezpłatne usługi, zwaną „association”, specjalizującą się w prawach uchodźców.

Jeżeli sędzia rodzinny nie podjął decyzji o podziale niektórych składników majątku w „jugement de divorce”, należy wykonać następujące kroki: 

• Najpierw można spróbować znaleźć razem z drugą stroną polubowne rozwiązanie.
• Jeżeli nie możecie osiągnąć porozumienia, możesz wszcząć nową procedurę prawną zwaną wezwaniem do podziału majątku, czyli „assignation en liquidation partage” przed sędzią.

Krok 1, jeśli sędzia wyznaczył już notariusza, czyli „notaire”, do przeprowadzenia podziału majątku, czyli „liquidation”

Strony muszą umówić się na spotkanie z wyznaczonym „notaire” w celu podjęcia próby polubownego osiągnięcia porozumienia.

Proces jest podobny do opisanego powyżej.

Po wymianie:

• Jeżeli strony osiągnęły porozumienie, mogą następnie przejść do podziału mienia.
• Jeżeli strony nie osiągną porozumienia, „notaire” wystawi raport zwany „procès-verbal de difficultés” lub „PV de difficultés”, szczegółowo opisujący sporne punkty. Małżonkowie będą wówczas musieli wszcząć procedurę prawną opisaną w kroku 2.

Jeżeli jedna ze stron odmówi uczestnictwa: „notaire” sporządzi dokument zwany „procès-verbal de carence” lub „PV de carence”, który pozwoli Ci poprosić sędziego o podjęcie decyzji o podziale majątku poprzez wszczęcie procedury prawnej opisanej w kroku 2.

Krok 2 (w przypadku niezgodności): wszczęcie nowej procedury prawnej zwanej wezwaniem do podziału majątku, czyli „assignation en liquidation partage”

W przypadku sporu dotyczącego podziału majątku, czyli „liquidation”, jeden z prawników będzie musiał złożyć wniosek zwany wezwaniem do podziału majątku, czyli „assignation en liquidation partage”. Wniosek składany jest do sędziego odpowiedzialnego za podział majątku zwanego „juge de la liquidation”. Procedura ta pozwoli sędziemu podjąć decyzję dotyczącą waszego majątku.

Procedura dzieli się na następujące etapy:

• Jeden z prawników będzie musiał złożyć wniosek o „assignation en liquidation partage”. Jest to żądanie, aby sędzia odpowiedzialny za podział majątku, zwany „juge de la liquidation”, podjął decyzję.
• W tym wniosku prawnik musi dostarczyć sędziemu, zgodnie z artykułem 1360 „Code de la procédure civile”:
  • dokument zawierający podsumowanie składników majątku do podziału, 
  • dokument szczegółowo opisujący, co chcesz uzyskać, dzieląc majątek,
  • kroki podjęte przez Ciebie w celu osiągnięcia porozumienia, na przykład wymiana wiadomości e-mail z drugą stroną.
• Po rozpoczęciu procedury sędzia wyznaczy „notaire”.
• Rola „notaire” będzie polegała na wymianie informacji z obydwiema stronami w celu zaproponowania podziału majątku i podjęcia próby osiągnięcia porozumienia.
• W przypadku braku porozumienia „notaire” sporządzi raport zwany „procès-verbal de difficultés” lub „PV de difficultés” do rozpatrzenia przez sędziego.
• Wówczas sędzia podejmie decyzję.
• Każdy współmałżonek będzie miał prawo do zakwestionowania decyzji sędziego poprzez „appel”.

Kiedy można rozpocząć tę procedurę?

Przed rozpoczęciem tej procedury należy uzyskać ostateczny wyrok rozwodowy.

Jak długo potrwa ta procedura?

Procedura ta trwa zwykle od jednego do trzech lat.

Jeśli jeden z małżonków wniesie odwołanie, czyli „appel”, od decyzji sędziego pod koniec procedury, zajmie ona od jednego do dwóch dodatkowych lat.